GİRİŞ

Farklı kültür, dil, tarih ve geleneklere sahip ve aynı zamanda ekonomik, sosyal ve kültürel bakımdan farklı yapılardaki 28 üye devletten oluşan Avrupa Birliği (AB)’nin üye ülkeleri ve bu ülkelerde yer alan bölgeleri arasında pek çok nedenden dolayı ekonomik ve sosyal gelişmişlik farklılıkları ve eşitsizlikler olabilmektedir. Söz konusu farklılıkların ve eşitsizliklerin giderilmesi hususu bir takım politikaların geliştirilmesi ihtiyacını doğurmuştur. Bu kapsamda, AB’nin bölgesel dengesizlikleri azaltmak için bazı politika uygulamalarına gitmesi 1957 yılında bölgelerin kendilerine özgü ihtiyaçlarını karşılayabilecek destek programları oluşturmasıyla başlamış; ancak öncelikli hedefi sosyo-ekonomik gelişmişlik farklılıkları azaltarak üye ülkeler arasındaki ekonomik uyumu sağlamak olan bir bölgesel politikanın oluşturulması 1989 yılını bulmuştur.

Halihazırda uygulaması devam eden 2007-2013 dönemi AB Bölgesel Politikasının temel hedefleri yakınsama, bölgesel rekabet edebilirlik ve istihdam ile Avrupa bölgesel işbirliği olup bu hedeflere ulaşılabilmesi için Yapısal Fonlar (Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu ve Avrupa Sosyal Fonu) ile Uyum Fonu gibi mali araçlar kullanılmaktadır. Bölgesel Politika ve Uyum Politikasının 2007-2013 yıllarını kapsayan dönemdeki bütçesi, 277 milyar avrosu Yapısal Fonlar için ve 70 milyar avrosu Uyum Fonu için olmak üzere toplamda 347 milyar avrodur (AB bütçesinin %35,7’sı) olmuştur. 2014-2020 döneminde ise Avrupa Yapısal ve Yatırım Fonları altında 351,8 milyar avro bütçe tahsis edilmiştir. AB’nin bölgeleri arasındaki dengesizlikleri azaltarak AB’de ekonomik ve sosyal uyumu güçlendirmeyi amaçlayan Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (European Regional Development Fund-ERDF), AB içindeki komşu bölgelerin sınır ötesi işbirliği girişimlerine de destek vermektedir. ERDF altındaki 2007 öncesinde INTERREG Topluluk Girişimi şeklinde yürütülen ve 2007-2013 döneminde Avrupa bölgesel işbirliği hedefi kapsamında uygulanan bölgesel ve sınır ötesi işbirliği programları, özellikle sınır bölgelerinin kalkınması ve bölgeler arası işbirliğinin geliştirilmesi bakımından AB Uyum Politikasının önemli bileşenlerinden biri olmuştur ( 18 Şubat 2004’te “Yeni Uyum Ortaklığı: Yakınsama, Rekabetçilik ve İşbirliği” başlıklı üçüncü ekonomik ve sosyal uyum raporununun Avrupa Konseyince kabul edilmesiyle AB Bölgesel Politikası ile Uyum Politikası ile birlikte kullanılmaya başlanmıştır.).

SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ

Sınır bölgeleri, genel olarak ekonomik merkezlerden uzaklık ve sınırın diğer tarafı ile ilişkilerin zayıflığı gibi nedenlerden dolayı merkezi bölgelere kıyasla belirli dezavantajlara maruz kalmaktadır. Genelde kırsal ve ekonomik olarak daha az gelişmiş olan bu bölgeler, çoğunlukla sınırın varlığının yol açtığı hukuki, idari, ekonomik ve kültürel engeller dolayısıyla coğrafi ve demografik güçlüklerle karşı karşıya kalmakta ve bu durum ise söz konusu bölgelerin ekonomik etki alanını ve gelişme potansiyelini sınırlandırmaktadır. Bu husus, AB’nin dış sınırları boyunca yer alan bölgeler için bilhassa daha ciddi boyutlarda olup sınır bölgelerinin ekonomik kalkınmasında ve AB’nin bütünleşme sürecinde engel oluşturmaktadır. Bu itibarla, hem sınır bölgelerinin uyumlu, ekonomik ve sosyal kalkınmasının; hem de anılan bölgelerde kurulan işbirlikleri ile AB’nin bütünleşme sürecinin desteklenmesi amacıyla AB tarafından bu bölgelere yönelik bölgesel ve sınır ötesi işbirliği programları yürütülmektedir. Sınır bölgelerinin yerel kalkınması ve bölgeler arası işbirliğinin geliştirilmesine katkı sağlayan bu programlar, bazı bölgelerde uzlaşının sağlanması ve geçmişten gelen bazı sorunların çözümünde de önemli fırsatlar yaratabilmektedir.

Avrupa’nın bölgeleri arasındaki işbirliğinin başlangıç noktası sınır ötesi ilişkilerin gelişmesi olup Avrupa bütünleşmesinin en temel sonucu olan ulusal sınırların öneminin azalması ile aynı zamana rastlamaktadır. Mal, hizmet, sermaye, iş, işçi ve bilgi gibi faktörlerin daha fazla hareketliliği anlamına gelen açık sınırlar sayesinde bazı sınır ötesi bölgeler; ekonomik, siyasi ve sosyal önemlerini arttırabilmektedir. Bu bölgeler, güçlerini ve kapasitelerini kalkınma için birleştirdiklerinde işbirliği sayesinde belirlenen hedeflere de ulaşılabilmektedirler. Bu bağlamda, Yukarı Ren bölgesi, ekonomik ve sosyal kalkınmaya güçlü bir şekilde katkı sağlayan bir sınır ötesi bölgesinin oluşturulmasında en iyi örneklerden biridir.

Sınır bölgelerinin, farklı ülkelerdeki sınır toplumları arasında ekonomik, kültürel ve siyasi ortaklıkların alanı olan gelişmelerine zemin hazırlayan ilk sınır ötesi girişimler 1950’lerde Hollanda, Almanya, İsviçre ve Fransız sınır bölgelerini kapsayan Ren havzasında gelişmiştir. Bunun yanında, ilk sınır ötesi işbirlikleri Benelüks ülkelerine de dayandırılabilmektedir. Euroregio veya Euroregion olarak bilinen Avrupa bölgesi kavramı ise Almanya-Hollanda sınırından kaynaklanmaktadır. Genelde sınır belediyeleri ile diğer bazı kamu kurum ve kuruluşları ve ticaret odalarının dahil olduğu resmi işbirlikleri olan Avrupa bölgesi oluşumları; endüstriyel düşüş, kirlilik ve arazi kullanım planlaması gibi yereli ilgilendiren özel konulara odaklanmakta idi.

1980’lerde Avrupa Konseyi ve Avrupa Topluluğu sınır ötesi işbirliğini Avrupa’nın kalkınması için önemli bir mekanizma olarak görmeye başlamışlardır. Sınır bölgelerinin farklı siyasi konularda işbirliği yapma haklarına dair ilk yasal düzenleme, Avrupa Konseyi’nin 1981 tarihli “Belirli bir Bölgeye ait Topluluklar veya Hükümetler arasında Sınır Ötesi İşbirliğine dair Taslak Avrupa Sözleşmesi”dir. Sözleşmenin yerel ve bölgesel otoriteler arasında sınır ötesi işbirliğini kolaylaştırarak, sonucunda bölgesel kalkınmayı teşvik etmesi ve kamu hizmetlerini çeşitlendirmesi öngörülmüştür. 1990’ların başında sınır ötesi işbirliği, bütünleşme stratejisinin bir parçası olarak Avrupa Topluluğu tarafından benimsenirken bu dönemde işbirliği girişimleri, AB Bölgesel Politikasının en dinamik alanları olmuş ve AB’deki bütün sınır bölgeleri, birtakım sınır ötesi işbirliği mekanizmalarına dâhil edilmiştir.

BÖLGESEL VE SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMLARI

1990’dan beri sınır ötesi bölgesel işbirliği için mali destek sağlayan Avrupa Birliği, sınır bölgelerine yönelik bu destekleri ilk başta INTERREG olarak adlandırılan bir topluluk girişimi şeklinde başlatmıştır. Avrupa Birliği tarafından bugüne kadar üç çeşit bölgesel işbirliği uygulanmış ve bunlar için farklı kaynaklar tahsis edilmiştir. 1990-1993 yılları arasında uygulanmış olan INTERREG I altındaki bölgesel işbirliğinde, sadece coğrafi olarak bitişik sınır bölgeleri (denizsel sınırları da dâhil) arasındaki işbirliği anlamındaki sınır ötesi (cross-border veya transfrontier cooperation) işbirliği söz konusu olmuştur. 1994-1999 tarihleri arasında uygulanan INTERREG II’de bölgesel işbirliğinin alanı çok uluslu bir boyut almış ve bölgesel ulus ötesi işbirliği olarak da adlandırılmıştır. 2000-2006 yılları arasındaki dönemde yürütülen INTERREG III girişimi ise AB ülkelerinin ortak sınır bölgelerinde, AB üyesi ülkelerle sınırları bulunan üçüncü ülkelerin sınır bölgeleri arasında ve Birliğin kendi içindeki bölgeleri arasında sınır ötesi, uluslararası ve bölgelerarası işbirliğini teşvik ederek komşu sınır ötesi bölgelerin uyumlu ve dengeli ekonomik ve sosyal kalkınmasının teşvik edilmesini hedeflemektedir. Giderek önemi artan bir topluluk girişimi olan INTERREG programı, 11 Temmuz 2006 tarih ve 1083/2006 sayılı Konsey Tüzüğü ile Avrupa Bölgesel İşbirliği (European Territorial Cooperation-ETC)  adını almış ve 2007-2013 dönemi için AB Bölgesel Politikasının üç temel hedefinden biri olmuştur.

Tablo: 1990’dan beri AB’nin bölgesel ve sınır ötesi işbirliğine sağladığı mali yardım

1. Avrupa Bölgesel İşbirliği Programları

Avrupa bölgesel işbirliği hedefi altında uygulanan programlar; sınır ötesi işbirliği, uluslar ötesi işbirliği ve bölgeler arası işbirliği olmak üzere üç farklı düzeye ayrılmıştır. Bu kapsamda, 2007-2013 döneminde 53 sınır ötesi işbirliği programı, 13 uluslar ötesi işbirliği programı ve 4 tane de bölgeler arası işbirliği programı olmak üzere toplam 70 işbirliği programı yürütülmektedir. Sınır ötesi alanlarda yaşayan nüfus 185 milyon iken (AB nüfusunun %37’si) bu hedef için 2007-2013 döneminde 7,8 milyar avro (Bölgesel Politika için ayrılan bütçenin %2,5’i) tahsis edilmiştir. Bu tutarın 5,6 milyar avrosu sınır ötesi işbirliğine; 1,8 milyar avrosu uluslar ötesi işbirliğine ve 445 milyon avrosu ise bölgeler arası işbirliği ile ağlara ayrılmıştır. Avrupa bölgesel işbirliği hedefi altında üye ülkelerin kullanımı için ERDF bütçesinden ayrılan fonların bir kısmı, AB üyesi olmayan ancak Birliğe sınırları olan aday ve potansiyel aday ülkelerdeki bölgeler için de kullanılabilmektedir.

1.1 Sınır Ötesi İşbirliği Programları

2000-2006 dönemindeki INTERREG IIIA programlarının devamı niteliğinde olan sınır ötesi işbirliği programları, AB ülkelerinin kendi aralarındaki tüm kara sınırlarında ve AB üyesi olmayan ülkelerle olan belirli kara sınırları ile aralarında en fazla 150 km uzaklık bulunan komşu deniz sınırları üzerindeki sınır bölgeleri arasında yürütülmektedir. 2007-2013 döneminde yürütülen 53 sınır ötesi işbirliği programı için ERDF fonlarından ayrılan AB finansmanı 5,6 milyar avrodur. Bu tutardan 814 milyon avro AB üyesi ülkeler ile AB üyesi olmayan komşu ülkeler arasında Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) ve Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı (ENPI) kapsamında uygulanan sınır ötesi işbirliği ve havza işbirliği programlarına tahsis edilmiştir. Sınır bölgelerinde sürdürülebilir bölgesel kalkınmaya yönelik ortak stratejiler geliştirerek, sınır bölgelerinin ekonomik ve sosyal kalkınmasına katkıda bulunacak ortak projeleri destekleyen bu programlar; girişimciliğin ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin, sınır ötesi ticaretin, turizm ve kültürün; çevre yönetiminin; taşımacılık, bilgi ve iletişim ağlarının; su, atık ve enerji yönetiminin; sağlık, kültür ve eğitim altyapısının ortak kullanımının ve yargısal ve idari işbirliğinin geliştirilmesine yardımcı olmaktadır.

Avrupa Birliği ülkelerinin kara ve deniz sınırları boyunca kendi aralarında yürüttükleri 53 sınır ötesi işbirliği programı şunlardır: Kuzey SÖİ Programı, Botnia-Atlantica SÖİ Programı, İsveç-Norveç SÖİ Programı, Orta Baltık SÖİ Programı, Estonya-Letonya SÖİ Programı, Letonya-Litvanya SÖİ Programı, Litvanya-Polonya SÖİ Programı, Güney Baltık SÖİ Programı, Mecklenburg-Vorpommern/Brandenburg-Zachodniopomorskie SÖİ Programı, Lubuskie-Brandenburg SÖİ Programı, İtalya-Fransa ‘Denizcilik’ SÖİ Programı, İtalya-Fransa ALCOTRA SÖİ Programı, İtalya-İsviçre SÖİ Programı, Fransa-İsviçre SÖİ Programı, İspanya-Fransa-Andorra SÖİ Programı, İspanya-Portekiz SÖİ Programı, Amazonia SÖİ Programı, İtalya-Malta SÖİ Programı, Yunanistan-İtalya SÖİ Programı, Yunanistan-Kıbrıs (GKRY) SÖİ Programı, Yunanistan-Bulgaristan SÖİ Programı, İspanya Dış Sınırlar SÖİ Programı, Öresund-Kattegat-Skagerrak SÖİ Programı, Syddanmark-Schleswig-K.E.R.N. SÖİ Programı, Fehmarnbelt Bölgesi SÖİ Programı, Fransa-Valonya-Flander SÖİ Programı, Meuse-Rhine Euregio SÖİ Programı, Flanders-Hollanda Sınır Bölgesi SÖİ Programı, Almanya-Hollanda SÖİ Programı, İki Deniz (2 Seas) SÖİ Programı, Fransa (Manş)-İngiltere SÖİ Programı, İrlanda-Galler SÖİ Programı, Kuzey İrlanda, İrlanda Sınır Bölgesi ve Batı İskoçya SÖİ Programı, Büyük Bölge (Gretaer Region) SÖİ Programı, Yukarı Ren (Upper Rhine) SÖİ Programı, Slovakya-Çek Cumhuriyeti SÖİ Programı, Macaristan-Slovakya SÖİ Programı, Macaristan-Romanya SÖİ Programı, Romanya-Bulgaristan SÖİ Programı, Slovenya-Macaristan SÖİ Programı, Slovenya-Avusturya SÖİ Programı, Avusturya-Macaristan SÖİ Programı, Avusturya-Slovakya SÖİ Programı, Avusturya-Çek Cumhuriyeti SÖİ Programı, İtalya-Avusturya SÖİ Programı, Çek Cumhuriyeti-Polonya SÖİ Programı, Polonya-Slovakya SÖİ Programı, Avusturya-Bavyera SÖİ Programı, Alpenrhein-Bodensee-Hochrhein SÖİ Programı, İtalya-Slovenya SÖİ Programı, Saksonya-Çek Cumhuriyeti SÖİ Programı, Bavyera-Çek Cumhuriyeti SÖİ Programı, Saksonya-Polonya SÖİ Programı.
 

1.2 Uluslar Ötesi İşbirliği Programları

2000-2006 döneminde uygulanan INTERREG IIIB programlarının devamı niteliğinde olan uluslar ötesi işbirliği programları ile bütüncül bölgesel kalkınmaya yönelik faaliyetlerinin ve işbirliği ağlarının desteklenerek, uluslararası işbirliğinin kurulması ve geliştirilmesi amaçlanmaktadır. AB üyesi devletlerin katılabildiği ancak aday ve potansiyel aday ülkeler ile komşu ülkelerin de dâhil olabildiği bu programlara Avrupa bölgesel işbirliği hedefi için ERDF bütçesinden ayrılan AB katkısı 1,8 milyar avrodur. Aday ve potansiyel aday ülkeler ile komşu ülkelerin finansmanı ise IPA ve ENPI fonlarından karşılanmaktadır. 2007-2013 döneminde uygulanan 13 uluslar ötesi işbirliği programı şunlardır: Akdeniz Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Güney Batı Avrupa Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Madeira-Azorlar-Kanarya Adaları Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Baltık Denizi Bölgesi Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Kuzey Çevre (Periferi) Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Kuzey Denizi Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Alp Alanı Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Kuzey Batı Avrupa Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Orta Avrupa Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Atlantik Bölgesi Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Karayipler Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Hint Okyanusu/Reunion Adası Uluslar Ötesi İşbirliği Programı, Güney Doğu Avrupa Uluslar Ötesi İşbirliği Programı.
 

1.3 Bölgeler Arası İşbirliği Programları

2000-2006 dönemindeki INTERREG IIIC programlarının devamı olan bölgeler arası işbirliği programları ile farklı ülkelerdeki bölgesel ve yerel kuruluşlar arasında deneyim alışverişi için bir çerçeve sağlanarak bölgesel politikaların etkinliğinin artırılması amaçlanmaktadır. Bölgeler arası işbirliği ile sınır komşusu olmasalar bile bütün AB üyesi ülkeler ve komşu ülkelerin bölgesel otoriteleri ve diğer kamu otoriteleri arasında ortak çalışmalar ve işbirliği ağlarının geliştirilmesi desteklenmektedir. Bölgeler arası işbirliği programlarının finansmanı için ERDF fonlarından tahsis edilen bütçe 445 milyon avrodur. Avrupa bölgesel işbirliği altında 28 AB üyesi devleti kapsayan ve toplamda dört olmak üzere 1 bölgeler arası işbirliği programı (INTERREG IVC) ve 3 ağ programı (URBACT II, INTERACT II ve ESPON) bulunmaktadır.

Farklı ülkelerdeki bölgesel ve yerel kurumlar arasında deneyim alışverişi için bir çerçeve sunan Bölgeler Arası İşbirliği Programı (INTERREG IVC), yenilik ve bilgi ekonomisi ile çevre ve riskin önlenmesi olmak üzere iki önceliğe sahiptir. İşbirliği programlarının yönetimine ilişkin en iyi uygulamaların belirlenmesi ve paylaşılması yönelik bir program olan INTERACT II, işbirliği programlarının yönetimi hakkında hizmetler ve araçlar sunmaktadır. Bölgesel işbirliği programları için işbirliği ve değişim ağı olan INTERACT’ın işlevi, işbirliğinin etkin bir şekilde yürümesini sağlamak ve en iyi sonuçları temin etmektir. INTERACT gibi işbirliği programları ve bölgesel uyum için destek sağlayan Avrupa Mekânsal Planlama Gözlem Ağı (ESPON II), uygulamalı araştırma, analiz ve araçlar yoluyla bölgelerin ve daha geniş alanların geliştirilmesi için kalkınma eğilimleri hakkında bilimsel bilgiler sunmaktadır. Kentsel gelişim üzerine deneyim alışverişi için bir işbirliği ağı programı olan URBACT II programı, kentsel politika temaları hakkındaki deneyimleri paylaşmak ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için yerel ve bölgesel düzeydeki aktörleri bir araya getirmektedir. Program, şehirler arasındaki tematik ağları ile çalışma gruplarını, konferansları ve araçların geliştirilmesini desteklemektedir.
 

2. Dış Sınırlara Yönelik Mali Araçlar

AB’nin dış sınırlarında yer alan aday ve potansiyel aday ülkeler ile adaylık perspektifi olmayan komşu ülkelerle işbirliği yaparak bölgesel kalkınmanın desteklenmesi için de bir takım araçlar mevcuttur. Bu kapsamda kullanılan mali araçlar Katılım Öncesi Yardım Aracı-IPA ve Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı-ENPI olup ENPI 2014-2020 döneminde Avrupa Komşuluk Aracı (ENI) adını almıştır.
 

2.1 IPA Sınır Ötesi İşbirliği Programları

AB üyelik hedefi olan ülkelere (Türkiye ve Batı Balkanlar) katılım öncesi süreç için AB tarafından sağlanan mali bir destek mekanizması olan Katılım Öncesi Yardım Aracı (Instrument for Pre-Accession Assistance-IPA) altındaki ikinci bileşen olan bölgesel ve sınır ötesi işbirliği, aday ve potansiyel aday ülkelerin Avrupa bölgesel işbirliği hedefi kapsamında Yapısal Fonlar altındaki bölgesel ve sınır ötesi işbirliği programlarına hazırlanmalarına yönelik olup üyelik sonrasında aday ülkeler ETC sınır ötesi işbirliği programlarına katılabileceklerdir. 2007-2013 döneminde tüm yararlanıcı ülkeler için IPA fonlarından sınır ötesi işbirliği bileşenine toplamda 457,28 milyon avro tahsis edilmiştir.

AB üyesi devletler, aday ülkeler ve potansiyel aday ülkelerin birbirleri arasında uygulanan IPA Sınır Ötesi İşbirliği programlarının sayısı 2007-2013 dönemi için ilk başta 12 olarak tasarlanmakla birlikte bu dönemde 10 sınır ötesi işbirliği programı yürütülmüştür. Söz konusu dönemde yürütülen programlar Adriyatik IPA SÖİ Programı, Bulgaristan-Sırbistan IPA SÖİ Programı, Bulgaristan-Makedonya IPA SÖİ Programı, Macaristan-Hırvatistan IPA SÖİ Programı, Romanya-Sırbistan IPA SÖİ Programı, Yunanistan-Makedonya IPA SÖİ Programı, Yunanistan-Arnavutluk IPA SÖİ Programı, Bulgaristan-Türkiye IPA SÖİ Programı, Macaristan-Sırbistan IPA SÖİ Programı ve Slovenya-Hırvatistan IPA SÖİ Programıdır. Ekonomik kalkınma ve turizm gelişimi, sosyal ve kültürel bağlar, çevre koruma, ulaşımın geliştirilmesi ve küçük ölçekli altyapı için destek sunan ve çoğu nispeten küçük kara temelli olan bu programlara en büyük istisna 2007-2013 dönemi için yaklaşık 200 milyon Avro bütçesi olan ve 8 ülkenin dâhil olduğu Adriyatik Programıdır.
 

2.2 ENPI Sınır Ötesi İşbirliği Programları

AB’nin Doğu Avrupa, Güney Kafkaslar ve Akdeniz havzasındaki komşu devletler ve toplumlar (Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, İsrail, Filistin, Ürdün, Lübnan, Suriye, Azerbaycan, Gürcistan, Ermenistan, Moldova, Belarus, Rusya ve Ukrayna) arasındaki işbirliğini güçlendirme, bölgede istikrar, refah ve güvenliği artırma amacıyla oluşturduğu Avrupa Komşuluk Politikasının finansmanını sağlayan Avrupa Komşuluk ve Ortaklık Aracı (European Neighbourhood and Partnership Instrument-ENPI) altında, 2007-2013 döneminde 15 sınır ötesi işbirliği programının uygulanması ve bu programlar için AB tarafından 1,11 milyar avro mali kaynak ayrılması öngörülmüş ancak iki program (İspanya-Fas ve SÖİ Atlantik) siyasi nedenlerden dolayı uygulanamamıştır.

2007-2013 döneminde uygulanan 13 ENPI sınır ötesi işbirliği programından dokuzu kara, biri deniz aşırı, üçü de deniz havzası programı olup bu programlar için 952,9 milyon avro AB kaynağı tahsis edilmiştir. Bu çerçevede uygulanan kara programları Kolarctic ENPI SÖİ Programı, Karelia ENPI SÖİ Programı, Güney-Doğu Finlandiya-Rusya Federasyonu ENPI SÖİ Programı, Estonya-Letonya-Rusya Federasyonu ENPI SÖİ Programı, Letonya-Litvanya-Belarus ENPI SÖİ Programı, Litvanya-Polonya-Rusya Federasyonu ENPI SÖİ Programı, Polonya-Belarus-Ukrayna ENPI SÖİ Programı, Macaristan-Slovakya-Romanya-Ukrayna ENPI SÖİ Programı ve Romanya-Ukrayna-Moldova ENPI SÖİ Programıdır. ENPI altındaki tek deniz aşırı sınır ötesi işbirliği programı İtalya-Tunus SÖİ Programıdır. Üç deniz havzası programı ise Baltık Denizi Bölgesi SÖİ Programı; Karadeniz Havzasında SÖİ Programı ile Akdeniz Havzasında SÖİ Programıdır.