Sınır Ötesi İşbirliği Programları, AB ülkelerinin ortak sınır bölgelerinde, AB üyesi ülkelerle sınırları bulunan üçüncü ülkelerin sınır bölgeleri arasında ve Birliğin kendi içindeki bölgeler arasında dengeli bir kalkınma için işbirliğini sağlamaya yönelik finansman araçlarıdır. AB Bölgesel Politikası yanı sıra Avrupa Komşuluk Politikasının da araçlarından biri olan Sınır Ötesi İşbirliği Programlarının amacı, sınır bölgelerinde ekonomik ve sosyal kalkınmaya yönelik işbirliğini desteklemektir.
Üye ülkeler arasındaki sınır ötesi işbirliği programları Yapısal Fonlar altındaki Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ERDF) tarafından finanse edilirken AB’nin dış sınırlarında yer alan aday ve potansiyel aday ülkeler ile AB üyesi olmayan üçüncü ülkelerde sınır ötesi işbirliğinin desteklenmesi için Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) ve Komşuluk, Kalkınma ve Uluslararası İşbirliği Aracı (NDICI) kullanılmaktadır.
AB üyeliği için müzakere yürüten ülkemiz 15 yıla yakın bir süredir, Bulgaristan-Türkiye IPA Sınır Ötesi İşbirliği Programı ve Karadeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı olmak üzere iki sınır ötesi işbirliği programına katılmaktadır. Bu iki programa ilaveten 2021-2027 döneminde Interreg NEXT Akdeniz Havzası Sınır Ötesi İşbirliği Programına da katılım sağlanmıştır.
Sınır Ötesi İşbirliği programlarının Türkiye’deki Ulusal Otorite görevini Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı üstlenmektedir.
Ülkemiz bu Programların yönetiminde program katılımcısı üye ülkelerle aynı kurallara tabi ve ortak yönetim modeli sayesinde katılımcı tüm ülkelerle eşit yetki paylaşımına sahip olup Programları katılımcı ülkeler ve Avrupa Komisyonu ile ortaklaşa yönetmektedir. Bu Programlar AB üyesi ülkelerin de tabi olduğu kuralları ile yönetildiğinden, ülkemiz de “üye ülke gibi” hareket etmektedir. Bu kapsamda Sınır Ötesi İşbirliği Programları, tasarlanması, programlama aşaması, yönetimi ve uygulaması da dâhil olmak üzere her aşamasında sorumluluğun Başkanlığımıza ait olduğu tek AB fonudur. Sınır Ötesi İşbirliği Programları, Türkiye-AB siyasi ilişkilerinden bağımsız olarak katılımcı ülkeler ile işbirliği içinde sorunsuz bir şekilde yürütülmektedir.
Programlar kapsamında, her iki dönemde de, çevrenin korunması, sürdürülebilir turizm, sürdürülebilir kalkınma ile işletmelerin ve girişimciliğin desteklenmesi gibi alanlarda Program bölgelerinde yaklaşık 300 proje uygulanmıştır.
INTERREG IPA BULGARİSTAN-TÜRKİYE SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI
Programın amacı daha güçlü bir Avrupa işbirliği ve bütünleşmesine hizmet etmek için Bulgaristan-Türkiye Sınır Ötesi İşbirliği alanında her iki ülkenin güçlü olduğu noktalar üzerine kurulu sürdürülebilir ve dengeli bir kalkınma sağlamaktır.
Programın Yönetim Makamı Bulgaristan Bölgesel Kalkınma ve Bayındırlık Bakanlığı olup, Ulusal Otorite görevini Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı yürütmektedir. Program alanı Türkiye'de Edirne ve Kırklareli illerini, Bulgaristan'da ise Hasköy, Yambol ve Burgaz idare bölgelerini kapsamaktadır. Kamuoyunu programa dair bilgilendirme faaliyetlerini yürüten ve Yönetim Otoritesi ile Ulusal Otoriteye programın yürütülmesinde destek sağlayan Ortak Sekretarya Bulgaristan'ın Hasköy kentinde olup Programın Ortak Sekretarya Destek Ofisi Edirne'de faaliyet göstermektedir.
Avrupa Bölgesel İşbirliği Tüzükleri’ne uygun olarak yürütülen bu program kapsamında, 2007-2013 döneminde, “Sürdürülebilir Sosyal ve İktisadi Kalkınma” ve “Hayat Kalitesinin Artırılması” öncelik eksenleri çerçevesinde 32,1 milyon avro bütçeyle toplam 136 proje uygulanmıştır. Yine 2014-2020 döneminde tahsis edilen 29,6 milyon avro tutarındaki fon ile çevrenin korunması ve sürdürülebilir turizm öncelikleri altındaki projelere destek sağlanmıştır.
Programın 2014-2020 döneminde uygulanması için tahsis edilen fon yaklaşık 30 milyon avrodur. Programın bu döneminde 101 proje uygulanmıştır. Bu projeler arasında Burgaz Prof. Dr. Asen Zlatarov Üniversitesi ile Trakya Üniversitesi ortaklığında yürütülen “Mavi Kalkınma İçin Sınır Ötesi Bölgelerin İşbirliği” projesi yaklaşık 3,3 milyon avro bütçe ile dikkat çekmektedir.
2021-2027 döneminde ise Programın toplam bütçesi 34,5 milyon avro olup, belirlenen öncelikler arasında
- PO2 - Daha yeşil ve düşük karbon tüketen bir Avrupa,
- PO5 - Vatandaşlarına daha yakın bir Avrupa,
- ISO2 - Daha güvenli ve huzurlu bir Avrupa,
başlıkları bulunmaktadır. PO5 önceliği kapsamında ilk proje ön teklif çağrısı Mayıs 2023 tarihinde yayınlanmış olup seçilen proje fikirleri için detaylı proje çağrısı 2024 yılı Mart ayında yayınlanacaktır. KOBİ’lere yönelik olarak PO2 önceliği altında ilk proje teklif çağrısı ise Kasım 2023’te yayınlanmıştır ve başvurular devam etmektedir.
Program bütçesinin %85’lik kısmı AB fonlarından sağlanmakta olup, Bulgaristan ve Türkiye tarafından eşit olarak sağlanan ulusal eş-finansmanı ise proje ortaklarının onaylanmış bütçesinin %15‘ine tekabül etmektedir.
INTERREG NEXT KARADENİZ HAVZASINDA SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI
Avrupa Birliğinin Komşuluk Politikası altında yürütülen Program, ülkemizin IPA fonlarıyla katılım sağladığı çok taraflı bir işbirliği programıdır.
Türkiye'nin yanı sıra Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Ukrayna ve Yunanistan olmak üzere 8 katılımcı ülkenin yer aldığı, 2007-2013 döneminde 38 milyon avro bütçe ayrılan Programda, ekonomik ve sosyal kalkınma için sınır ötesi ortaklıkların desteklenmesi, çevrenin korunması için kaynakların ve yetkinliklerin birleştirilmesi ve kültür ve eğitim girişimlerinin desteklenmesi öncelikleri kapsamında 37’u Türk ortaklı toplam 59 proje uygulanmıştır.
Programın 2014-2020 döneminde toplam bütçesi 53,9 milyon avro olmuş, program kapsamında işletmelerin ve girişimciliğin teşvik edilmesi ve çevrenin korunması öncelikleri altında 28 Türk ortaklı toplam 55 projeye finansman sağlanmıştır.
2021-2027 döneminde toplam bütçesi 94 milyon avro olan programın öncelik alanları;
- Daha rekabetçi ve akıllı Avrupa,
- Daha yeşil ve düşük karbon tüketen bir Avrupa,
- Daha iyi bir işbirliği yönetimine yönelik Avrupa,
olarak belirlenmiştir.
Programın uygulama alanına Türkiye’den İstanbul, Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Yalova, Zonguldak, Karabük, Bartın, Kastamonu, Çankırı, Sinop, Samsun, Tokat, Çorum, Amasya, Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane illeri dahildir.
INTERREG NEXT AKDENİZ HAVZASINDA SINIR ÖTESİ İŞBİRLİĞİ PROGRAMI
Akdeniz Havzasında Sınır Ötesi İşbirliği Programı, ülkemizin 2021-2027 döneminde dâhil olmak üzere hazırlık çalışmalarını sürdürdüğü ve sınır ötesi etkisi bulunan projelere finansman sağlayan çok ülkeli bir programdır. Programa ülkemiz dışında Fransa, Yunanistan, İtalya, Malta, Portekiz, İspanya, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Cezayir, Mısır, İsrail, Filistin, Ürdün, Lübnan ve Tunus katılım sağlamaktadır.
Programın ülkemizdeki faaliyet alanı Tekirdağ, Edirne, Kırklareli, Balıkesir, Çanakkale, İzmir, Aydın, Denizli, Muğla, Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Uşak, Antalya, Isparta, Burdur, Adana, Mersin, Hatay, Kahramanmaraş ve Osmaniye illerini kapsayacaktır.
2021-2027 yılları arasında öncelik alanları:
- Daha rekabetçi ve akıllı bir Akdeniz,
- Daha yeşil ve düşük karbon tüketen bir Akdeniz,
- Daha sosyal ve katılımcı bir Akdeniz,
- Daha iyi bir işbirliği yönetimine yönelik Akdeniz,
olan programa Türkiye ilk kez katılım sağlayacaktır. 2021-2027 dönemi bütçesi 281 milyon avro olan program, AB’nin en yüksek bütçeli sınır ötesi işbirliği programlarındandır. Programının birinci teklif verme çağrısı 15 Aralık 2023 tarihinde duyurulmuştur. 103 milyon avro bütçeye sahip çağrıya son başvuru tarihi 30 Nisan 2024’tür.